Tăng sắc tố sau viêm – Nguyên nhân & phương pháp điều trị

Là một dạng của tăng sắc tố da – chứng tăng sắc tố sau viêm liên quan mật thiết đến phản ứng của da khi bị viêm hoặc bị tổn thương do các bệnh lý hoặc can thiệp thẩm mỹ. Vậy nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này và phương pháp điều trị như thế nào?

Xem thêm: Sắc tố da & Nguyên nhân gây tăng sắc tố da mặt

Tăng sắc tố sau viêm là gì?

Tăng sắc tố da xảy ra khi hắc sắc tố melanin được gia tăng sản xuất do tác động của nhiều yếu tố như tia UV, thay đổi nội tiết, sử dụng thuốc, các bệnh lý ngoài da. Điều này dẫn đến việc da bị thay đổi màu sắc, chủ yếu là các vùng tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời. Tăng sắc tố da tồn tại dưới nhiều dạng như đốm sắc tố (đồi mồi và tàn nhang), nám (nám mảng và nám chân sâu), và vết thâm (chứng tăng sắc tố sau viêm PIH).

Như vậy, tăng sắc tố sau viêm là một dạng của tăng sắc tố da. Tăng sắc tố sau viêm được hiểu là tình trạng tăng melanin ở da do phản ứng viêm xảy ra sau các bệnh lý về da, yếu tố ngoại sinh và các thủ thuật da.

Nguyên nhân gây nên tăng sắc tố sau viêm

Cụ thể, nguyên nhân gây nên tăng sắc tố sau viêm (PIH) bao gồm:

• Các bệnh lý về da: mụn trứng cá, viêm da cơ địa, vảy nến, viêm da tiếp xúc,..
• Các yếu tố ngoại sinh: chấn thương, bỏng, nhiễm độc do ánh sáng,…
• Thủ thuật da: laser, lăn kim, phi kim

Quá trình viêm xảy ra sau các yếu tố kể trên kích thích oxy hóa và giải phóng acid arachidonic. Từ đó tăng sản xuất prostaglandins, chemokines, leukotrienes, cytokines và các hóa chất trung gian viêm khác. Các chất trung gian viêm này là xúc tác kích thích tế bào melanocyte giải phóng melanosomes (các hạt sắc tố) quá mức. Những melanosomes này chứa enzyme Tyrosinase làm gia tăng sản xuất hắc sắc tố melanin trên da. Sau đó khi các melanin được sản sinh quá nhiều trên các vùng da tổn thương tạo ra các đốm nâu sẫm màu, vết thâm xung quanh vết thương đó.

Tuy không phải là nguyên nhân chính gây nên PIH nhưng các yếu tố sau có thể khiến tình trạng này trở nên nặng hơn.

• Tia UV: tác động của tia UV trong ánh nắng mặt trời sẽ kích thích tế bào melanoctye gia tăng sản xuất melanin.
• Da tối màu: Các nghiên cứu cho thấy ở những người thuộc tuýp da tối màu lượng melanin dễ chuyển thành tăng sắc tố sau viêm hơn ở những người thuộc tuýp sáng màu.
• Tình trạng viêm kéo dài dai dẳng gây tổn thương hàng rào thượng bì – trung bì của da.

Tìm hiểu thêm: 5 Nguyên Nhân Khiến Da Sạm Đen, Xỉn Màu Thiếu Sức Sống

Các phương pháp điều trị tăng sắc tố sau viêm

Hai phương pháp điều trị tăng sắc tố sau viêm được các bác sĩ da liễu khuyên là phương pháp loại bỏ và phương pháp điều chỉnh dấu hiệu.

1. Phương pháp loại bỏ

Đây là phương pháp sử dụng ánh sáng cường độ cao hoặc mặt nạ lột hóa học để loại bỏ hoàn toàn các tế bào bị tăng sắc tố và giúp da tái tạo tế bào mới. 2 phương pháp phổ biến cụ thể là:

• Tẩy tế bào chết hóa học AHA: phương pháp này sử dụng acid cụ thể là AHA để loại bỏ da chết trên bề mặt cùng các mảng tăng sắc tố sau viêm. Để loại bỏ được các mảng nám sậm màu đã lên bề mặt nồng độ % AHA sử dụng phải trên 10% – hay còn gọi là peel da. Ban đầu sau khi thực hiện da sẽ ửng đỏ và châm chích, thậm chí rộp da. Khi các vết rộp đã lành, tế bào mới được tái tạo da sẽ trở nên đều màu, các đốm nâu mờ dần.
• Liệu pháp Laser (Fraxel, Erbium YAG) và Ánh sáng có cường độ lớn (IPL): phương pháp này sử dụng ánh sáng cường độ cao để loại bỏ các tế bào bị tăng sắc tố giúp da tái tạo tế bào mới nhanh hơn. Bác sĩ sẽ đốt vùng da cần điều trị với ánh sáng cường độ cao, ánh sáng sẽ thâm nhập từ lớp da bề mặt (biểu bì) xuống các lớp da sâu hơn (trung bì) để loại bỏ các melanin. Với phương pháp này, chi phí có thể đắt và gặp các tác dụng phụ không mong muốn như đau rát, bỏng rộp. 

2. Phương pháp điều chỉnh

Phương pháp điều chỉnh sử dụng các hoạt chất đặc trị có kê đơn hoặc không kê đơn để ngăn chặn sự hình thành sắc tố hoặc điều chỉnh làm sáng các vùng da tối màu. Các loại thuốc và sản phẩm chăm sóc da giúp điều chỉnh chứng tăng sắc tố sau viêm thường chứa một trong số các thành phần sau:

• Hydroquinone: là một hợp chất tẩy trắng da mạnh nhưng tiềm ẩn nhiều nguy hại cho da nên bị cấm sử dụng ở Châu Âu. Tuy vậy hydroquinone vẫn được dùng ở Mỹ với tỷ lệ <2% không cần kê đơn và >4% dưới sự chỉ định của bác sĩ.
• Arbutin: là một dạng của Hydroquinone nhưng có thêm Glucose. Arbutin giúp ức chế enzyme Tyrosinase sản sinh ra melanin trong tế bào thay vì “giết chết” chúng như Hydroquinone. Do đó Arbutin yếu và ít hiệu quả hơn nhưng lại rất an toàn và không gây bất cứ tác dụng phụ nào.
• Glycolic Acid: một dạng acid tẩy da chết hóa học thuộc nhóm AHA. Glycolic acid được dùng để loại bỏ lớp sừng và mảng nám trên bề mặt giúp làm mờ các tình trạng tăng sắc tố sau viêm.
• Retinoic acid – dạng chuyển hóa của Retinoids: Retioic acid hoạt động bằng cách ức chế hoạt động của enzyme tyrosinase rồi kìm hãm sự phát tán melanin từ tế bào sừng lên bề mặt da. Từ đó giúp loại bỏ sạch sẽ các mảng tăng sắc tố hiệu quả. Một lưu ý khi dùng Retinoids là chúng không được sử dụng khi phụ nữ trong thời gian thai kì, đang cho con bú vì có thể ảnh hưởng đến trẻ sơ sinh.
• Vitamin C: thành phần làm sáng và đều màu da đã được chứng minh có tác dụng trong việc ức chế tế bào tạo sắc tố, làm sáng đều màu da và mờ thâm mụn hiệu quả.

Tìm hiểu ngay các bước dùng vitamin C & 3 quy tắc cơ bản trong skincare